Renovatie van trappen

Van accessoires tot volledige ‘renovatiekits’

In schrijnwerkerskringen werden trappenmakers beschouwd als ‘krakken in hun vak’. Een terechte titel want bij het maken van een trap komt zowel qua esthetiek en vormgeving als qua constructie een pak uitdagingen kijken. Een trap moet de bewoners toelaten op een veilige manier van de ene naar de andere verdieping te gaan maar daarnaast wordt doorgaans van een trap verwacht dat hij een belangrijke architectorale bijdrage levert aan het gebouw. En wat is nu een grote verdienste van deze ‘krakken’? Dat zelfs trappen, die vele decennia geleden werden gebouwd, vandaag nog niets of toch weinig van hun stabiliteit hebben verloren. Een renovatiemarkt voor de parqueteur!

Wat is een trap?

Zoals gezegd: een trap brengt ons op een veilige manier naar de andere verdiepingen. Daarom moet een trap gemakkelijk beloopbaar, stevig en gemakkelijk te onderhouden zijn. Het lijkt nuttig om de onderdelen van een trap even op een rijtje te zetten. Een beetje schrijnwerkersjargon…
De belangrijkste onderdelen van een trap zijn de treden, mogelijke stoorborden of tegentreden, neuslatten en een welstuk van wangen. De trede is het deel van de trap waarop men zijn voet plaatst om de trap te belopen. Het stootbord of de tegentrede bij een gesloten trap vormt de verticale verbinding tussen twee opeenvolgende treden. De verbindingen tussen de trede en de stootlat worden soms afgewerkt met een neuslat. De wangen of bomen zij de hellende delen van de van de trap die de treden dragen. Door de wangen in te frezen ontstaan nesten of inkrozingen waarin de treden, stootborden en neuslatten steun krijgen. Bij sommige (houten!) trappen met ingezaagde wangen liggen de treden op de wangen waardoor de wangen niet zichtbaar zijn. We beperken ons hier tot de onderdelen van de trap die bij renovatie (bekleding) aan bod komen.

Enkele andere onderdelen zijn:

De leuning: de leuning of balustrade biedt steun bij het belopen van de trap en is een beveiliging tegen vallen. Daarnaast vormt de leuning een belangrijk decoratief element van de trap. De leuning bestaat over de handgreep die met de treden of met de wang verbonden is door balusters.
Lelwang en bordes: de horizontale wang langs het trapgat of langs het bordes noemt men de lelwang. Het bordes is een groot deel van de trap dat een horizontaal loopvlak heeft, dat groter is dan een treden en dat de trap onderbreekt.
Welstuk: het welstuk is de laatste trede van de trap of van een trap-arm waarvan het tredevlak op dezelfde hoogte ligt als de vloer of het bordes.

Renovatie van trappen

In nieuwbouw onderscheiden we strikt genomen twee soorten (houten) trappen: volledig op maat gemaakte nieuwe trappen uit hout of gemetste/betonnen trappen die met hout worden bekleed. De tweede soort (bekleed) luistert naar dezelfde principes als een renovatie van een bestaande trap door bekleding. Om bestaande trappen te renoveren zijn er eveneens twee mogelijkheden: restauratie of renovatie.

Restauratie

Wanneer een oude bestaande trap aan vernieuwing toe is, kan men de trap in veel gevallen gaan restaureren. Dal gelden dezelfde regels en skills als bij het restaureren van parket of van een plankenvloer. Alleen al het grondig opschuren van een geschilderde of gelakte oude vloer kan leiden tot een mooi resultaat. Soms moeten er dan lokale herinstellingen uitgevoerd worden. De keuze om te restaureren is een overweging waard wanneer men beschikt over een trap met een bijzondere decoratieve meerwaarde. Die meerwaarde kan voorkomen uit een waardevolle houtsoort of uit die authentieke stijl van de trap en van de trapleuning. Wanneer de dikte van de treden het toelaat kan men in min of meerdere mate het afgesleten loopvlak van de trap opnieuw egaal maken. Dat heeft bij gesloten trappen als gevolg dat ter hoogte van het raakpunt van de trede en het stootbord spleten kunnen onstaan die vakkundig moeten gedicht worden: geen sinecure! Soms wordt er, precies omwille van de auticenteit van de trap, gekozen worden om het loopvlak niet te schuren. Dat zal allicht de architectorale en decoratieve waarde van de trap ten goede komen maar het betekent in alle gevallen een toegeving wat veiligheid betreft. Een oplossing kan erin bestaan om de trap en de trapleuning volledig te restaureren met uitzondering van de treden die dan gerenoveerd worden door hen te bekleden.

Renovatie

Bij renovatie van trappen blijft de trap eveneens behouden. Dit is mogelijk zolang de trap zijn draagkracht en stabiliteit heeft behouden. Er is dan geen enkele rede om de trap uit te breken. De meest voorkomende manier om een trap te renoveren is door de treden opnieuw uit te bekleden. Dit kan met hout, bamboe, massief of meerlaagsparket, laminaat of fineer. Denieuwe traptreden worden doorgaans op de oude, schoongemaakte treden gelijmd. Fabrikanten van profielen reiken een ruime waaier aan hoekprofielen aan om de treden perfect af te werken. Sommige laminaatfabrikanten (A-merken) bieden zelfs totale traprenovatie of bekledingssystemen aan waar de vloerdelen en accessoires perfect op elkaar zijn afgestemd. In het aanbod aan profielen spelen enkele accessoires een belangrijke rol.

Trapneuzen: Zo zijn ‘trapneuzen’ verkrijgvaar in verschillene materialen en kleuren. Ze vormen de overgang van de trede en de stootrand en zijn de garantie voor een langere levensduur van de trap. Daarnaast hebben de trapneuzen op twee manieren een veiligheidsfunctie: wanneer de uitgevoerd zijn in een andere kleur dan de treden verhogen ze de zichtbaarheid van iedere trede en vaak zijn ze uitgevoerd als anti-slip.
Leuningen en leuninhoeken: oude trappen beschikken niet altijd over ‘hedendaagse’ leuningen. Bovendien is het restaureren of vervangen van oude trapleuningen niet goedkoop. De trap renoveren en de leuningen vervangen kan dus perfect. Fabrikanten bieden, naast moderne leuningen in een uitgebreid scala aan materialen en uitvoeringen, eveneens de asseccoires om leuningen te plaatsen, zoals verstelbare leuninghoeken

De voordelen van renovatie

Met renovatie bedoelen we dan ‘uitbekleden’. Over de afweging tussen het bekleden van een bestaande trap en het uitbreken ervan, moeten we niet echt uitweiden. Uitbreken is de allerlaatste optie omwillen van de kostprijs én omwille van de impact die zulks heeft op het gebouw. Bij het bekleden van trappen komt zelfs in een bewoonde woning weinig hinder kijken voor de bewoners. De bekledingsdelen zijn doorgaans op maat gemaakt en worden meestal gelijmd. Eén van de grootste troeven van traprenovatie is wellicht de totale materiaalvrijheid. De klant kan immers kiezen uit een groot aantal materialen als er vloeren bestaan. Hij heeft de volstrekte vrijheid om te opteren voor dezelfde houtsoort (of bamboe, laminaat…) als de vloer die aan de trap grenst of juist niet.

Doorlopende vloeren over trappen, bordessen en overlopen is hoe dan ook een trend. Deze trend laat zich gewillig verzoenen met de trend van ‘open ruimtes’. Bij heel wat grondige woningrenovaties sneuvelen vandaag verschillende binnenmure: open keuken, open bureau, grenzend aan of opgenomen in de leefruimte. Ook de traphal komt vrij en wordt geïncorporeerd in de living. Combinaties van klassiek en modern kunnen ook: metalen accessoires (zoals leuningen) en geïntegreerde verlichting worden steeds vaker toegepast.